ایمنی بیمار
27 شهریور روز ایمنی بیمار
روزجهانی ایمنی بیمار
بیماران حق دارند که انتظار داشته باشند، مراقبت از آن ها مطابق با بهترین شرایط و استاندارد ها و براساس آخرین شواهد علمی وبالینی باشد .ما همیشه در معرض دامنه وسیعی از موارد خطر زا هستیم و قسمت زیادی از وقتمان را در تلاش برای اجتناب از تصادف ، جراحت و یا حوادث ناخوشایند بسر می بریم. پیش بینی حوادث و خطرات و کاهش احتمال بروز آن ها در واقع همان مدیریت خطر است.ارزیابی حوادث نه به عنوان پیداکردن مقصر و اعمال تنبیه و سرزنش است بلکه امکان یادگیری، تشخیص و درمان یک مشکل عمده را در طراحی و کارکرد سیستم سلامت، نشان می دهد.این شیوه، روشهائی برای جلوگیری از وقوع حوادث، بازبینی و ارزیابی نظام مند حوادث به وقوع پیوسته و همچنین روشهائی برای کنترل خطرات و کاهش احتمال بروز خطاها و خطرات ناشی از آن ها ارائه می شود. هدف اصلی مدیریت خطر کاهش احتمال آسیب دیدگی بیمار و کارکنان است. یعنی شیوه هایی از عملکرد را معرفی می کند که احتمال آسیب دیدن بیمار و پرسنل با آن کاهش می یابد.درحقیقت این شیوه موارد زیر را مورد بررسی قرار می دهد.
-
کاهش ریسک بالینی
-
پایش شکایات از نظر بررسی بروز خطر و ریسک
-
سیستم های گزارش دهی
-
سلامت و ایمنی بیماران و کارکنان
-
جلوگیری از رویدادهای نامطلوب
-
بنابراین سازمان بهداشت جهانی 9 راه حل ایمنی بیمار را به عنوان ابزاری برای کاهش میزان بروز خطا در بیمارستان ها سراسر دنیا پیشنهاد نموده است .
(9) راه حل ایمنی بیمار مطابق با توصیه سازمان جهانی بهداشت به شرح ذیل می باشد:
راهکارهایی برای ارتقای ایمنی بیمار در بیمارستانها
تفکر سیستمی، آموزش مستمر تیم درمان، ریشهیابی و رفع علل خطا، تغییر نگرش فردی و سازمانی، تخصیص مقوله ایمنی بیمار در برنامه درسی کلیه رشتههای علوم پزشکی میتواند نقش مهمی در بهبود فرهنگ ایمنی بیمار داشته باشد.
ایمنی بیمار به معنای خودداری از وارد شدن هرگونه آسیب تصادفی و نامطلوب به بیمار در حین ارائه مراقبتهای سلامت است و از عوامل مهم تعیین کننده کیفیت خدمات سلامت است که مواردی نظیر خطاهای تشخیصی (تاخیر در تشخیص، عدم تشخیص و تشخیص اشباه)، خطا در روشها و اعمال جراحی (انجام عمل در موضع نادرست، بکار بردن تکنیک غلط و عوارض پس از جراحی)، عفونتهای بیمارستانی، خطاهای دارویی (خطا در نوع یا دوز داروی تجویز شده)، زخم بستر، سقوط بیمار و... را شامل میشود.
با وجود این که مسئله ایمنی بیمار، مهمترین جنبه کیفیت مراقبتهای بهداشتی بوده و به عنوان یک نگرانی جهانی شناخته میشود، اما متاسفانه مطالعات مختلف حاکی از آن است که تعدادی از مددجویان در جریان ارائه مراقبتهای بهداشتی درمانی دچار آسیب میشوند
خدمات ناایمن عامل بروز آسیبهای ناخواسته در بیماران
خدمات ناایمن در مجموع منجر به بروز آسیبهای ناخواسته در بیماران شده و عواقب نامطلوبی همچون معلولیت، افزایش طول مدت بستری در بیمارستان، افزایش هزینههای مربوط به مراقبتهای بهداشتی درمانی و حتی افزایش خطر مرگ و میر در بیماران را در پی دارد، اظهار کرد: راه حل کاهش عوارض جانبی و ارتقای ایمنی بیماران و حرکت به سمت نظام سلامت ایمنتر؛ در مفهوم فرهنگ ایمنی بیمار نهفته است. برای جلوگیری و به حداقل رساندن این عوارض نامطلوب و ارتقای کیفیت خدمات درمانی، لازم است که ایمنی در سازمان به عنوان یک فرهنگ پذیرفته و نهادینه شده و همواره بر ایجاد یک فرهنگ ایمنی مثبت، تاکید شود.
وجود جو مناسب از نظر فرهنگ ایمنی بیمار در یک واحد سبب کاهش میزان اشتباهات و اثرات نامطلوب آنها در بیماران میشود؛ به عبارت دیگر هر چه بیمارستان از جو ایمنی بهتری برخوردار باشد، به همان میزان بروز خطاها و مرگ و میر ناشی از آنها کمتر بوده و عملکرد بهتری خواهد داشت.
محدود بودن آموزشهای اخلاقی مدون در برنامههای آموزشی در دانشگاهها
با توجه به محدود بودن آموزشهای اخلاقی مدون در برنامههای آموزشی پرستاران در دانشگاهها و بیمارستانها، افزایش دانش و به تبع آن تغییر در باورها و ارزشها در این زمینه میتواند در راستای ارتقای ایمنی در این مراکز مفید واقع شود.
امروزه مقوله ایمنی بیمار یکی از مباحث مهم سازمان بهداشت جهانی در همه کشورها و همچنین از محورهای اصلی حاکمیت بالینی در جهت به وجود آوردن «بیمارستانهای دوستدار ایمنی بیمار» است.
وی یکی از مهمترین چالشهای سیستم سلامت در تمام جهان را خطاهای پزشکی برشمرد و از علل رایج این خطاها، مشکلات اطلاعاتی و ارتباطی بین اعضای تیم مراقبت ذکر کرد. از مهمترین عواملی که در ایجاد خطاهای پزشکی موثر است به عوامل انسانی(دانش و عملکرد)، فنی، تجهیزاتی، شرایط محیط ارائه مراقبت، عوامل مربوط به بیماران، عوامل سازمانی (مانند خطمشیها و آییننامهها) و ناهماهنگی تیم مراقبت اشاره میشود.
مهمترین علل خطاهای پرستاری
زمانی که از خطاها در محیطهای بهداشتی درمانی سخن به میان میآید، شامل همه اعضای تیم پزشکی است. از آنجایی که بیشترین افراد تیم پزشکی را پرستاران تشکیل میدهند و بیشترین تعاملات و ارتباطات را با بیماران دارند، خطاهای پرستاری بیشتر نمود پیدا میکند. خطاهای پرستاری عمدتاً ممکن است در اثر عوامل محیطی، روشهای جدید تشخیصی یا درمانی، عوامل مربوط به بیمار (قرار داشتن بیمار در دو انتهای طیف سنی)، مراقبتهای چندگانه و شرایط مراقبتهای اورژانس، ارتباط نامناسب با بیمار، ثبت نادرست اطلاعات، ناخوانا بودن دست خط پزشکان، خستگی جسمی و روحی و ناکارامدی سیستمهای مراقبتی و حمایتی اتفاق افتد.
به گفته رییس دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، شناسایی خطاها، شناسایی علل ریشهای و سیستمی خطاها، یادگیری از آنها و اصلاح سیستم مراقبت در راستای جلوگیری از تکرار این خطاها، بهترین راه برای پیشگیری از خطاهای پزشکی است. بنابراین بیمارستانهایی که از جو ایمنی بهتری برخوردارند، عملکرد بهتری نیز دارند و میزان بروز خطا در آنها کمتر است.
با در نظر گرفتن ایمنی بیماران به عنوان یکی از ابعاد مهم و حیاتی کیفیت در خدمات درمانی، ضروری است سازمانهای بهداشتی درمانی، بر فرهنگ ایمنی بیمار به عنوان یکی از اهداف خود تمرکز کرده و این فرهنگ را در میان کارکنان خود ایجاد کنند.
ویژگیهای یک فرهنگ ایمنی کارآمد
ویژگیهای یک فرهنگ ایمنی کارآمد شامل تعهد مدیریت ارشد در خصوص بحث و یادگیری در مورد خطاها، مستند کردن آنها، بهبود ایمنی بیماران، تشویق به کار گروهی، کشف خطرات بالقوه، به کارگیری سیستمهایی برای گزارش دهی و تحلیل رویدادهای نامطلوب و مورد تشویق قرار دادن کارکنانی است که به بهبود ایمنی بیماران کمک می کنند.
شاخصههای یک فرهنگ ایمنی قوی شامل تعهد مدیریت نسبت به یادگیری از اشتباهات، سندیت و ارتقا دادن به ایمنی بیمار، تشویق به انجام کار تیمی، شناسایی خطرات بالقوه، استفاده از یک سیستم گزارشدهی و تجزیه و تحلیل حوادث ناگوار رخ داده در بیمارستان در ارتباط با ایمنی بیمار و ارزیابی فرهنگ ایمنی بیمار در بین کارکنان عنوان کرد.
ساختن فرهنگ ایمنی بیمار نیاز به ریشه کن کردن سه عنصر مخرب سرزنش، ترس، خاموشی و سکوت در سازمان دارد. خطاها نباید مخفی بمانند بلکه باید از آنها یادگیری حاصل شود و به عنوان اولین گام برای حذف صدمات ناشی از آنها و پیشرفت در زمینه ایمنی بیمار مورد استفاده قرار گیرند.
در درهمین راستا تفکر سیستمی، آموزش مستمر کلیه تیم درمان، ریشهیابی و رفع یا تقلیل علل خطا، تغییر نگرش فردی و به موازات آن تغییر نگرش سازمانی، تخصیص مقوله ایمنی بیمار در برنامه درسی کلیه رشتههای علوم پزشکی میتواند نقش مهمی در بهبود فرهنگ ایمنی بیمار داشته باشد.
ارتقاء و تقویت بنیههای اعتقادی و باورهای دینی و معنوی کادر بهداشت و درمان میتواند موجب مسئولیتپذیری و وظیفهشناسی بیشتر در حوزه کار و فعالیت گشته و درنتیجه باعث افزایش ایمنی بیمار گردد. لذا به عموم دستاندرکاران حوزه سلامت و بهداشت و متولیان دلسوز دارو و درمان جامعه پیشنهاد میگردد تمهیداتی از قبیل:
1 – برگزاری کارگاههای مرتبط با تقویت و تحکیم اعتقادات دینی
2 – تشکیل جلسات و نشستهای صمیمی در تبیین و تفسیر اهمیت رسیدگی به بیمار در آموزههای دینی
3 – برگزاری مسابقات کتابخوانی مرتبط با مسئولیتپذیری و خدمترسانی به بیماران از منظر دین
4 – تشکیل مرتب جلسات هفتگی انس با قرآن و برگزاری دعاهای دستهجمعی
5 – نصب تابلوهای هنری و جذاب در اهمیت و ثوابهای مترتب بر کمک و اعانت بر بیماران در محیط بیمارستانها و مراکز خدماتی درمانی
در راستای رشد، تقویت و تحکیم مبانی دینی و گسترش ایمان و سلامت معنوی پرسنل و کارکنان شریف و زحمتکش حوزه سلامت ایجاد شود تا قدمهای مثبت و عملی در ارتقاء و افزایش ایمنی بیمار برداشته شود.
با توجه به موارد و مطالب بالا رهبران و سیاستگذاران نظام سلامت و ارائه کنندگان خدمات با رعایت موارد بالا و استفاده از تجربیات مدیران و متخصصان می توانند و تربیت نیروهای زبده و آموزش نیروهی قدیمی میتوانند باعث ارتقا تشخیص ایمنی بیمار برای ایمنی بیشتر بیمار شوند